Fotografia towarzyszy nam na co dzień – od porannej kawy, którą trzeba uwiecznić na Instagramie, po próby złapania kota w idealnym ujęciu, ale niewielu zna jej początki. Pierwsze zdjęcie w historii wykonał Joseph Nicéphore Niépce w XIX wieku, wykorzystując innowacyjną technikę heliografii. Jak wyglądał ten przełomowy moment i dlaczego zmienił świat? Poznaj historię pierwszej fotografii i technologii, która ją umożliwiła.
Joseph Nicéphore Niépce: Pionier fotografii
Joseph Niépce urodził się 7 marca 1765 roku w Chalon-sur-Saone we Francji w zamożnej rodzinie. Jego ojciec był radnym królewskim, a matka córką znanego prawnika. Niépce miał dwóch braci i siostrę. Studiował w Oratorian College w Angers, gdzie zmienił imię z Joseph na Nicéphore na cześć świętego Nicefora, patriarchy Konstantynopola z IX wieku.
Już w dzieciństwie Niépce wykazywał duże zainteresowanie wynalazkami. Przygotowywany był do kościelnej kariery, jednak zrezygnował z niej w 1792 roku, by zostać oficerem w armii francuskiej. Jej szeregi opuścił w pierwszym okresie rewolucji francuskiej z powodu sympatii rojalistycznych. Gdy Napoleon doszedł do władzy, Nicéphore Niépce powrócił do wojska i brał udział w operacjach wojskowych we Włoszech. Przeszedł na wojskową emeryturę z powodu problemów zdrowotnych. W 1801 roku wrócił do domu w Chalon i wraz z bratem Claudem poświęcił resztę życia na badania naukowe. Na szczęście dla nas postawił na eksperymenty, które doprowadziły do powstania pierwszej fotografii.
 |
| Joseph Nicéphore Niépce, autor pierwszego zdjęcia domena publiczna |
Heliografia: narodziny fotografii
Nie wiadomo kiedy dokładnie zaczął eksperymentować z fotografią, ale wiadomo, że zainspirowała go nowa sztuka - litografia oraz przyrząd optyczny zwany camera obscura. W 1816 roku do robienia niewielkich zdjęć użył camera obscura i papieru pokrytego chlorkiem srebra. Były w negatywie i nie były utrwalone, więc po wystawieniu na światło stały się całkowicie czarne.
Eksperymentując z innymi substancjami trafił na bitum z Judei – asfalt pochodzący z rejonu Morza Martwego, którym artyści wykonywali akwaforty. Bitum miał tę właściwość, że po wystawieniu go na działanie światła twardniał i stawał się mniej rozpuszczalny. Niépce nazwał tę metodę heliografią - "rysowanie słońcem", a pierwsze obrazy z użyciem bitumu powstały w 1822 roku, ale nie zachowały się do dziś.
„Widok z okna w Le Gras”: Pierwsze zdjęcie w historii
W 1824 roku Niépce po raz pierwszy użył płyt bitumicznych w camera obscura do wykonania zdjęcia. To zdjęcie widoku z okna w jego domu również nie przetrwało, ale zrobił podobne w 1826 lub 1827 roku i właśnie ta fotografia jest uważana za najstarsze zachowane zdjęcie. Początkowo sądzono, że czas naświetlania wynosił ok 8 godzin, ale niektórzy badacze, którzy zastosowali tę samą technikę i materiał uważają, że płyta wymagała nawet kilku dni ekspozycji na słońce.
Na najstarszej fotografii możemy zobaczyć: (od lewej do prawej):
- górny strych (lub tak zwany „gołębnik”) domu rodzinnego;
- grusza ze skrawkiem nieba prześwitującym przez przestrzeń między gałęziami;
- skośny dach stodoły i za nim długi dach i niski komin piekarni;
- z prawej strony kolejne skrzydło rodzinnego domu.
 |
| Przyrząd używany przez Nicéphore Niépce do wykonania pierwszego zdjęcia można zobaczyć w muzeum, które mieści się w domu wynalazcy w Saint-Loup-de-Varennes domena publiczna |
Niépce i Daguerre: Spółka (nie)idealna
W 1827 roku Niépce poznał Louisa Daguerre - bogatego i zamożnego twórcę dioramy, który również szukał sposobu na tworzenie trwałych obrazów fotograficznych. Dwa lata później, 64-letni Niépce, podupadły na zdrowiu i potrzebujący funduszy na swoje badania, podpisał z Daguerre 10-letni kontrakt na udoskonalenie swojej metody heliografii. W kontrakcie była klauzula, zgodnie z którą syn Niépce, Isidore, zostałby spadkobiercą w przypadku śmierci ojca przed zakończeniem kontraktu.
Niépce wysłał do Daguerre szczegółowy opis swojego procesu heliograficznego. Daguerre przyjechał do Chalon, żeby na własne oczy zobaczyć ten proces. Potem nigdy się już nie spotkali, każdy z nich samodzielnie pracował nad tym wynalazkiem. Ostatecznie wspólnie udoskonalili metodę heliografii, a ich partnerstwo trwało do śmierci Niépce w 1833 roku.
Daguerre kontynuował eksperymenty i rozwinął swój proces, który nazwał „dagerotypem”. W 1839 roku udało mu się przekonać rząd francuski do zakupu procesu dagerotypii. Rząd francuski zgodził się przyznać Daguerre coroczną pensję w wysokości 6 tys. franków do końca życia, a synowi Niépce 4 tys. franków rocznie. Isidore nie był z tego zbyt zadowolony, ponieważ uważał, że Daguerre czerpie wszystkie korzyści z pracy ojca. Pod pewnymi względami miał rację — przez wiele lat wkład Niépce w historii fotografii był pomijany. Dopiero późniejsi historycy wydobyli Niépce z zapomnienia i obecnie powszechnie uznaje się, że jego „heliografia” była pierwszym udanym przykładem tego, co obecnie nazywamy „fotografią”: stworzenie dość trwałego obrazu przez działanie światła na światłoczułą powierzchnię i późniejsze jego przetwarzanie.
Płyta z pierwszym zdjęciem
Ponieważ heliografia tworzy jedyne w swoim rodzaju obrazy, nie ma duplikatów tego dzieła, które jest obecnie częścią stałej kolekcji na Uniwersytecie Teksańskim w Austin. Płyta z obrazem przez jakiś czas była uznawana za zaginioną. Po ostatniej publicznej wystawie w 1898 roku fotografia popadła w zapomnienie i nie pojawiła się przez ponad pół wieku.
Dopiero w 1952 roku fotohistoryk Helmut Gernsheim zdołał prześledzić poszlaki, ustalić pochodzenie dzieła i odkryć, gdzie płyta była przechowywana przez członków rodziny ostatniego zarejestrowanego właściciela. Zweryfikował autentyczność zdjęcia i zdobył je do swojej kolekcji. Kiedy Harry Ransom w 1963 roku kupił jego kolekcję dla Uniwersytetu Teksańskiego w Austin, Helmut Gernsheim przekazał tej instytucji również heliograf Niépce.
 |
| Płyta z heliografem Nicéphore Niépce, czyli najstarsze zachowane zdjęcie domena publiczna |
Inne wynalazki Nicéphore Niépce
Nicéphore Niépce najbardziej znany jest jako autor pierwszego zdjęcia w historii, ale nie zajmował się tylko fotografią. On i jego brat wynaleźli:
Pyréolophore (pyreolofor) – prawdopodobnie pierwszy na świecie silnik spalinowy, który został faktycznie zbudowany. Został wynaleziony i opatentowany przez braci Niépce w 1807 roku. Silnik ten działał w kontrolowanych eksplozjach pyłu proszku likopodium i został zainstalowany na łodzi pływającej po rzece Saona. Dziesięć lat później bracia jako pierwsi na świecie stworzyli silnik współpracujący z systemem wtrysku paliwa.
Vélocipède (welocyped) - poprzednik roweru; W 1818 roku Niépce zainteresował się przodkiem roweru, Laufmaschine, skonstruowanym przez Karla von Drais w 1817 roku. Niépce zbudował swój model i nazwał go Vélocipède (szybka stopa) i wywołał niemałą sensację na lokalnych wiejskich drogach.
 |
| Welocyped domena publiczna |
Ulepszony wariant maszyny Marly, której zadaniem było dostarczanie wody do Pałacu Wersalskiego z Sekwany. W 1807 roku rząd cesarski ogłosił konkurs na maszynę hydrauliczną, która zastąpi oryginalną maszynę Marly (znajdującą się w Marly-le-Roi), która dostarczała wodę z Sekwany do Pałacu Wersalskiego. Maszyna została zbudowana w Bougival w 1684 roku, skąd pompowała wodę na odległość jednego kilometra i podnosiła ją o 150 metrów. Bracia Niépce opracowali nową zasadę hydrostatyczną pracy maszyny i ulepszyli ją w 1809 roku.
***
Nicéphore Niépce zmarł 5 lipca 1833 roku, tak zrujnowany finansowo, że jego grób na cmentarzu Saint-Loup de Varennes został sfinansowany przez gminę. Cmentarz znajduje się w pobliżu rodzinnego domu, w którym eksperymentował i wykonał pierwszy na świecie obraz fotograficzny. W Chalon we Francji znajduje się pomnik i muzeum poświęcone jego pamięci. Niepce był jednym z pierwszych fotografów wprowadzonych do Międzynarodowej Galerii Sław Fotografii od jej powstania w 1966 roku.
Dziś robimy miliony zdjęć dziennie, ale warto pamiętać, jak wyglądał początek fotografii. Podobnie jak w przypadku historii sygnalizacji świetlnej, rewolucja technologiczna zaczęła się od prostych, ale przełomowych wynalazków.
Zdjęcie w nagłówku: pierwsze zdjęcie w historii fotografii, wykonane przez Josepha Nicéphore Niépce, domena publiczna.
0 Komentarze